Przeskocz do treści

Archiopactwo Cystersów w Jędrzejowie

andrzejkalinowskiAndrzej Kalinowski

Cystersi przybyli do Jędrzejowa w 1110 roku. Sprowadzeniu tu zostali z francuskiego Morimondu i otrzymali romański kościół z fundacji Janika Jaksy i jego brata Klemensa. Zaczęli budować klasztor, który powstał w roku 1140 jako pierwsza fundacja tego zakonu w Polsce.

cystersiwjedrzejowie1Cystersi od samego początku swego pobytu w Polsce podjęli prężną działalność duszpasterską i społeczną. Przejawiała się ona głównie w dziedzinach uprawy roli, hodowli, ziołolecznictwa. Klasztor posiadał własne młyny, hutę szkła, tartak i papiernię. Na dużą skale rozwinięta była również hodowla ryb. Klasztor, dzięki swojemu rozwojowi erygował swoje filie, jaką była fundacja w Ludźmierzu (1235), a następnie w Szczyrzycu (1245). W 1252 roku Cystersi założyli opactwo w Rudach Raciborskich.

W 1218 przybywa do Jędrzejowa Wincenty Kadłubek, ówczesny biskup krakowski i przywdziewa cysterski habit. W klasztorze przebywa aż do swojej śmierci, do roku 1223, tam też został pochowany. Dzięki opactwu cysterskiemu i jego prężnej działalności, osada Jędrzejów nabrała ogromnego znaczenia na mapie Polski i w roku 1271 otrzymała od księcia Bolesława Wstydliwego prawa miejskie oparte na prawie magdeburskim. Romański wystrój klasztoru został zmieniony na wystrój gotycki przez opata Mikołaja Odrowąża z Rębieszyc w latach 1447-1496. Przebudowano krużganki, zbudowano pałac opacki oraz hospicjum.

cystersiwjedrzejowie5Przez wieki opactwo i klasztor przeżywało wzloty i upadki na wirażach historii Polski. Rok 1585 był początkiem wprowadzenia w Jędrzejowie rządów tzw. opatów komendatoryjnych. Następnie nad Polska zaczęły gromadzić się chmury potopu szwedzkiego, klasztor zaczął podupadać, spalono miasto, a w 1726 spłonął opacki kościół. Na szczęście znalazł się mąż opatrznościowy klasztoru, którym był opat Wojciech Ziemnicki, który to po pożarze podźwignął kościół i klasztor z ruin, dzięki temu kościół otrzymał wystrój barokowy. W tym też czasie, w latach 1745-1754 wybudowano monumentalne organy, stojące w klasztorze do dzisiaj. Są one dziełem Józefa Sitarskiego i Ignacego Foglera. Instrument posiada niepowtarzalne brzmienie, organy zachowały się bowiem w swej oryginalnej postaci, wraz z rozwiązaniami technicznymi. Kute w brązie klucze registrowe są unikatem na skalę europejską, a całość organów wsparta jest na ozdobnym filarze, co jest rzadkością w Polsce.

cystersiwjedrzejowie3W 1800 opactwo jędrzejowskie nawiedza klęska, pożar w wyniku którego ucierpiało wiele budynków klasztornych, a także archiwum oraz cała biblioteka wraz z wieloma oryginałami wielu cennych dokumentów, takich jak kroniki Wincentego Kadłubka, oraz list św. Bernarda do mnichów jędrzejowskich. W końcu kres działalności klasztoru i kościoła położyła kasacja w 1819 roku. Od 1913 świątynia pełni rolę kościoła parafialnego.

cystersiwjedrzejowie4Cystersi wrócili do Jędrzejowa dopiero w roku 1945. Z historii najnowszej warto nadmienić, że część jednego skrzydła klasztoru została ponownie oddana dla braci zakonnej, na fali odnowy po 1989 roku. Wcześniej mieścił się tam internat szkoły rolniczej. Budynek został oddany w stanie opłakanym, wymaga dalszych konserwacji i napraw. Ponadto warto dodać również, że wielką rolę w odbudowie i renowacji prezbiterium, stalli i ołtarza głównego odegrał p. śp. Przemysław Gosiewski poseł Prawa i Sprawiedliwości ziemi świętokrzyskiej na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Jego starania znacznie przyczyniły się do zebrania funduszy na ten zacny cel. Dzisiejszy wygląd prezbiterium i stalli w znacznym stopniu Jemu zawdzięczamy. Ponadto, w Jędrzejowie w rynku można zwiedzić jedyne w Polsce muzeum zegarów oraz, po drodze, wstąpić do Miechowa, gdzie obok rynku można zobaczyć klasztor bożogrobców.

Zapraszamy Państwa do obejrzenia całego fotoreportażu, złożonego z 24 zdjęć:
https://picasaweb.google.com/103511753291993799832/21grudnia2013