Andrzej Kalinowski
Historia OO. Cystersów w Oliwie jest nierozerwalnie związana z burzliwymi dziejami Gdańska, Pomorza i Polski. Dość powiedzieć, że najbardziej do dziś są znane koncerty muzyczne w Archikatedrze Oliwskiej, wykonywane na organach o niebywałych walorach muzycznych, które to organy wykonał także cysters - Jan Wolf z Ornety.
Spróbujmy choć trochę przybliżyć historię tego niebywałego obiektu sakralnego naszym Czytelnikom. Cystersi przybyli tu w roku 1186 z Kołbacza koło Szczecina, który to klasztor był filią opactwa w Esrom w Danii. Fundatorem klasztoru był prawdopodobnie Sulisław I choć źródła historyczne podają, że to jego syn Sambor I nadał wielkie przywileje klasztorowi w roku 1188.
Samo położenie Oliwy i warunki klimatyczne (bliskość morza i Żuław, handel, gospodarka rolna, młyny) sprawiły szybki rozwój miasta i klasztoru, który bardzo szybko rozwijał się i bogacił, następowała też jego szybka rozbudowa. Niestety w latach 1226 i 1234 na opactwo napadają Prusowie, mordują zakonników, plądrują i palą klasztor. W latach 1243, 1247 i 1252 klasztor był napadany przez rycerzy Zakonu Krzyżackiego. Wielokrotnie zawierane były różne ugody i rozejmy z najeźdźcami i innymi grabieżcami opactwa.
Na nic to się zdało, w 1350 roku olbrzymi pożar strawił doszczętnie pozostałe jeszcze fragmenty romańskiego wystroju kościoła. Odbudowa trwała do pierwszej połowy XV wieku kiedy to husyci doszczętnie spustoszyli klasztor. Potem była wojna trzynastoletnia (1454-1466). A dalej… Burzliwe losy Gdańska i kraju negatywnie odbijają się na losach klasztoru. Doszło do tego, że w 1569 roku było zaledwie 12 zakonników. Ważną datą w historii klasztoru jest rok 1581. Wtedy to bowiem, staraniem polskich władz duchownych, cystersi oliwscy zostali włączeni do polskiej prowincji. Potem nastąpił okres wojen polsko –szwedzkich. W latach 1626 i 1655-1660 żołdacy szwedzcy wywieźli cała masę majątku i skarbów do siebie. Do dziś można oglądać w miejscowości Skokloster oliwskie dzieła sztuki.
W 1660 roku zawarto wreszcie pokój oliwski, co upamiętniają pamiątkowe tablice w krużgankach klasztoru. Dopiero po wojnie północnej 1700-1722 kolejne lata dzięki mądremu gospodarowaniu i zarządzaniu dobrami klasztornymi przez opata Józefa Rybińskiego doprowadziły po raz kolejny klasztor do rozkwitu. Wybudowano szpital, rozbudowano pałac opacki, urządzono park a przede wszystkim wykonano słynne do dziś organy i rokokową ambonę. Obecny wystrój kościoła pochodzi praktycznie z tego okresu.
Rok 1772 to pierwszy rozbiór Polski, następuje kres działalności zakonu. Majątki przechodzą w ręce pruskie. 1 X 1931 roku po 645 latach istnienia nastąpiła kasata zakonu. Kościół został podniesiony do godności katedry, a Oliwa stała się stolicą nowo powstałej diecezji z siedzibą biskupów. Dopiero po II wojnie światowej dzięki staraniom władz zakonnych cysterskich, Cystersi z małopolskiego Szczyrzyca powrócili na Pomorze i założono przeorat w Oliwie, ale już nie w obecnej Archikatedrze (podniesionej do tej godności w roku 1992 przez Jana Pawła II), tylko w poewangelickim kościele nieopodal dawnej swojej siedziby przy ulicy Polanki . Nowa siedziba jest obiektem niedużym w stylu neogotyckim z czerwonej cegły z wysoką szpiczastą wieżą górującą nad okolicą.
Zapraszam Państwa do obejrzenia całego fotoreportażu składającego się z 35 zdjęć:
https://picasaweb.google.com/103511753291993799832/20Grudnia2014