Przeskocz do treści

Czterdziesta rocznica śmierci majora pilota Stefana Janusa

Jolanta Janus

12 listopada 2018 roku minie czternasta rocznica śmierci gen. bryg. pil. Stanisława Skalskiego, a 11 listopada 2018 roku czterdziesta rocznica śmierci majora pilota Stefana Janusa, ppłk RAF (obydwaj na zdjęciu poniżej).

Przyjaciele, koledzy, dowódcy tego samego 1. Skrzydła Myśliwskiego w Northolt. Obydwaj poznali smak wielkich sukcesów lotniczych, za które otrzymali honorowy tytuł Asa Myśliwskiego oraz m.in. słynny medal medal Monarchii Brytyjskiej - Royal Distnigushed Service Order (tylko 8 polskich pilotów go otrzymało) za wybitne zasługi wojenne. Obydwaj poznali smak niewoli i wielkiej goryczy. Stefan spędził dwa lata w stalagu niemieckim, a Stanisław Skalski spędził 8 lat w katowniach ubeckich z wyrokiem kary śmierci.

W piątek, 9 listopada 2018 roku o 8:00 rano został zapalony specjalny znicz od Władz Miasta Krakowa na grobie mjr. pil. Stefana Janusa, jednego z najwybitniejszych dowódców Polskich Sił Powietrznych - 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego w Northolt, wcześniej Eskadry A 308 Dywizjonu "Krakowskiego", 315 "Dęblińskiego" Dywizjonu Myśliwskiego, a u początku służby Polsce lotnika II Pułku lotniczego w Krakowie.

O 9:30, dowódca 8. Bazy Lotnictwa Transportowego płk Paweł Bigos wraz z honorową asystą wojskową, Konsul Generalny Węgier, prof. Adrienne Kormandy, Dyrektor Generalny Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego Szymon Strzelichowski, przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej, Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa oraz uczniowie IV Liceum Ogólnokształcącego im. T. Koścuszki, złożyli wieńce i kwiaty oddając hołd oficerowi Wojska Polskiego w 40. rocznicę jego śmierci. W ubiegłym roku uchwałą Rady Miasta Krakowa z dnia 31 sierpnia jedna z ulic miasta została nazwana Jego imieniem.

Major pilot Stefan Janus (1910-1978) należał do pokolenia Synów Niepodległości, tych, których ukształtowała i wykształciła niepodległa II Rzeczpospolita. Jego dziadek i ojciec odzyskiwali wolność i niepodległość Polski w krwawym starciu mocarstw w okresie Wielkiej Wojny, rozbrajali zaborców. Ojciec Stefana Janusa - Ignacy pod dowództwem por. Antoniego Stawarza (1889-1955) brał udział w opanowaniu stacji kolejowej w Płaszowie oraz koszarów w Podgórzu. Należał do tej generacji, która kształciła się w czasie budowy nowoczesnego państwa w bardzo trudnych warunkach politycznych i ekonomicznych początków dwudziestolecia międzywojennego. Absolwent pierwszego z wykładowym językiem polskim humanistycznego Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie odebrał bardzo staranne wykształcenie w wyższych szkołach oficerskich we Włodzimierzu Wołyńskim, w Toruniu i Dęblinie i tym samym zamiłowanie do techniki i nowoczesności. Miarą owej nowoczesności, wykładnikiem ambicji państwa i narodu było wtedy lotnictwo. Jemu poświęcił się Stefan Janus, podobnie jak Jego trzej bracia. Był jednym z tych, którzy opanowali w sposób mistrzowski poznawane dopiero co arkana powietrznej żeglugi i walki. Osiągnął to pod opieką znakomitej polskiej kadry instruktorskiej, sam stając się jeszcze przed wybuchem II wojny światowej dowódcą eskadry szkolnej w dęblińskiej Szkole Orląt. Lotnicy ukształtowani w II Rzeczpospolitej, byli europejską elitą. Kompetentni, wykształceni, jakby wyprzedzająco do posługiwania się nowoczesnym sprzętem, którego zabrakło w 1939 roku i który dane im było wykorzystać dopiero pod angielskim niebem. Dynamiczni i odpowiedzialni; stali się kadrą dowódczą Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie.

Stefan Janus to nowoczesny bohater, nie szczędzący krwi, realizujący swe powołanie w najtrudniejszych warunkach technicznej, bezlitosnej wojny powietrznej, i czyniący to odpowiedzialnie i skutecznie, dowodząc dużym zgrupowaniem myśliwskim. Służył też w siłach powietrznych Wielkiej Brytanii wtedy, gdy przyszła era napędu odrzutowego; po drugiej wojnie światowej, gdy żelazna kurtyna podzieliła Europę a Polska nie mogła odzyskać swego największego skarbu, Synów Niepodległości, którzy obronili Jej honor, lecz do Domu wrócić już nie mogli.

Stefan Janus powrócił jednak. Wylądował po wszystkich swych powietrznych bojach w ojczystej ziemi i w naszych sercach. Misję wykonał. 11 listopada 1978 roku, w swoim domu na przedmieściach Maidstone w hrabstwie Kent, umiera na zawał serca. Jego przyjaciele lotnicy w pożegnalnej mowie pogrzebowej napisali: "W Stefanie straciliśmy i żegnamy przede wszystkim zasłużonego Polaka, który życie całe dla Polski poświęcił i o jej niepodległość z poświęceniem walczył. Może specjalne znaczenie ma fakt, że zmarł w rocznicę Święta Niepodległości. Będzie z nami na zawsze".

Za zasługi wojenne został uhonorowany licznymi najwyższymi polskimi i brytyjskimi odznaczeniami wśród nich Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari oraz najwyższym odznaczeniem Monarchii Brytyjskiej - Royal Distnigushed Service Order, otrzymał go - jako drugi polski pilot - za wielki sukces pod Dieppe, sukces 1. Polskiego Skrzydła którym dowodził.

Cześć Jego pamięci!