Marek Mariusz Tytko
Podziemny Salon Artystyczno-Literacko Muzyczny „PSALM” działa i zaprasza
W lutym 2012 roku rozpoczął w Krakowie-Piaskach Nowych działalność kulturalną Podziemny Salon Artystyczno-Literacko-Muzyczny („PSALM”). Kilka razy w miesiącu w budynku parafialnym Parafii pw. Matki Bożej Różańcowej przy ul. Nowosądeckiej 41 w wybrane niedziele o godzinie 19.00 odbywają się (z wyjątkiem wakacji letnich) interesujące imprezy literackie w ramach cyklu „Poezja Religijna”. Jak dotąd mieliśmy okazję zobaczyć i usłyszeć kilku wybitnych poetów polskich, którzy mieli tu swoje wieczory autorskie zimą i wiosną 2012 r. A byli to kolejno członkowie Krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich: Józef Baran (5 lutego), Jerzy Piątkowski (12 lutego), prof. UKSW dr hab. Wojciech Kudyba (19 lutego), Leszek Elektorowicz (11 marca), o. dr Eligiusz Dymowski, OFM, franciszkanin (18 marca), prof. dr hab. Zofia Zarębianka (22 kwietnia) oraz spoza SPP o. dr Kazimierz Wójtowicz, CR, zmartwychwstaniec (29 kwietnia). Wszyscy pisarze przybywają do „PSALMU” na zaproszenie dra Marka Mariusza Tytko (UJ), inicjatora (założyciela) tegoż salonu, aby podzielić się z miłośnikami poezji swoją różnorodną twórczością. Spotkania odbywają się według ustalonego porządku, który, jak dotąd, udało się zachować. Każde spotkanie poetyckie składa się z trzech części, zwykle rozdzielonych przerywnikami muzycznymi, muzyką klasyczną wykonywaną na żywo. W pierwszej części każdego spotkania autor czyta swoje wiersze, dobierane według własnego uznania, lecz dotyczące tematyki religijnej, metafizycznej, duchowej i patriotycznej (polskiej), zwykle prezentowane są wątki modlitewne, biblijne, historyczne, dotyczące polskiej kultury, ale nie tylko, bo także np. wiersze dotyczące dnia codziennego w różnych aspektach. W drugiej części spotkania autorskiego dr Marek Mariusz Tytko przeprowadza rozmowę z bohaterem wieczoru. Trzecia część wieczoru to różnorodne pytania od publiczności skierowane publicznie do autora oraz podpisywanie swoich książek przez autora. Czasem składanie autografów połączone jest z osobistymi, krótkimi, prywatnymi rozmowami miłośników poezji z autorem, a poeta, podpisując, odpowiada jeszcze na rozmaite pytania.
Przebieg drugiej części jest ustalony. W kilkudziesięciominutowej, przyjaznej, serdecznej rozmowie dr M.M. Tytko pyta każdego autora (autorkę) o wiarę, patriotyzm, poezję, dojrzewanie do poezji, wybór drogi życiowej, proces twórczy (jak powstają wiersze u danego autora?), o mistrzów poetyckich i naukowych, którzy zainspirowali jego (jej) twórczość, a których szczególnie ceni, ponadto poruszane są także wątki specjalne, w związku z wykształceniem lub doświadczeniem gościa wieczoru. Rozmowy są często okraszone humorem, publiczność żywo reaguje na przebieg spotkania, za celne odpowiedzi nagradza autorów rzęsistymi brawami. Wywiady są przeprowadzone na żywo, a vista, podobnie odpowiedzi, tu nie ma miejsca na sztampę, każdy wieczór jest inny, ma inny klimat, nastrój, wzmocniony wystrojem wnętrza i nastrojowym światłem pięknej lampy. Prócz stałych motywów rozmów, pojawiają się wątki specjalne.
I tak na spotkaniu z Józefem Baranem (ur. 1947) przewijały się m. in. specjalnie wątki borzęcińskie (poeta pochodzi wszak z Borzęcina), relacje osobiste, interesujące świadectwa dotyczące Czesława Miłosza i Sławomira Mrożka (por. film ze spotkania na www.parafiapiaskinowe.pl w zakładce P.S.A.L.M.).
Na spotkaniu z Jerzym Piątkowskim (ur. 1943), poetą nowofalowym z Pokolenia68’, członkiem poetyckiej grupy „Teraz” (którą tworzył m. in. wraz z Adamem Zagajewskim, Julianem Kornhauserem, Stanisławem Stabro, Jerzym Kronholdem), poruszano m. in. wątki jego skomplikowanych perypetii twórczych w okresie PRL i podróży do Afryki w III RP.
Z kolei na spotkaniu z prof. Wojciechem Kudybą (ur. 1965), poetą, krytykiem literackim, dyrektorem Instytutu Polonistyki w Uniwersytecie kardynała Wyszyńskiego w Warszawie, uczniem prof. Stefana Sawickiego (KUL) poruszano wątki prześladowania rodziców poety w okresie komunizmu, wątki poezji C. Norwida, ks. Jana Twardowskiego i ks. Janusza Pasierba (o twórczości tego ostatniego napisał pracę habilitacyjną). Profesor dał świadectwo głębokiej wiary chrześcijańskiej i przywiązania do polskości.
Na spotkaniu z księciem polskich poetów metafizycznych, nestorem polskiej poezji duchowej, znakomitym tłumaczem (anglistą) i prozaikiem, Leszkiem Elektorowiczem (ur. 1924), poruszano tematykę lwowską, wątki jego całożyciowej przyjaźni ze Zbigniewem Herbertem (od czasów lwowskich po kres jego życia), tematykę udziału w AK w czasie II wojny, powojennych studiach wyższych, perypetiach z komunizmem, pracy redakcyjnej w „Życiu Literackim”, relacji z Wisławą Szymborską, pobytu na stypendium w USA w latach 60. XX w. i osobistych kontaktów z wybitnymi poetami amerykańskimi, także z nurtu „metafizycznego”. L. Elektorowicz wspominał także podziemne życie kulturalne w Krakowie w latach 80. XX wieku, początki czasopisma mówionego „Na Głos”, dni kultury chrześcijańskiej w kościele Karmelitów w Krakowie na Piasku etc. Zapis filmowy i fotograficzny z wieczoru na stronie www.parafiapiaskinowe.pl w zakładce P.S.A.L.M.
Pod tą samą zakładką możemy znaleźć także inne zapisy (dokumenty filmowe, fotograficzne, oprócz tego – teksty poetyckie, biogramy autorskie) wieczorów poetyckich w „PSALMIE” np. z wieczoru autorskiego franciszkańskiego poety, byłego rektora Wyższego Seminarium Duchownego Franciszkanów i obecnego proboszcza w Parafii w Krakowie-Bronowicach Wielkich – o dra Eligiusza Dymowskiego (ur. 1965), twórcę radosnego, pogodnego, który mówił m. in. o swoim powołaniu do kapłaństwa, o nauce w prywatnym Liceum Ogólnokształcącym (franciszkańskim) w Wieliczce w latach 80., o fascynacjach literackich Norwidem i okresem Młodej Polski, o swoim wieloletnim pobycie we Włoszech pod Wezuwiuszem blisko Neapolu w miejscowości Somma Vesuviana. O. Eligiusz swoją pracę magisterską napisał o poezji C. Norwida, a doktorską z eklezjologii, z teologii pastoralnej. Podczas wieczoru dr Tytko dyskutował z o. Eligiuszem m.in. o poezji kapłańskiej i możliwości rozumnego tworzenia poezji (gość-franciszkanin okazał się zwolennikiem irracjonalnej koncepcji sztuki). Na koniec marcowego spotkania autorskiego, niczym św. Franciszek z Asyżu, o. Eligiusz Dymowski rozdał gratis kilkadziesiąt egzemplarzy książek, w tym tomiki pt. Wędrówki z Nolis) i tomiki prozy poetyckiej pt. Zerwane kartki kalendarza (miniatury poetyckie prozą) zgromadzonym w „PSALMIE” miłośnikom poezji, co spotkało się z wielką radością zebranych. Ponadto o. Eligiusz rozdał piękne, kolorowe kartki pocztowe z tekstami własnych wierszy i wizerunkami Matki Boskiej Bronowickiej.
Z kolei na kwietniowym wieczorze autorskim prof. Zofii Zarębianki (ur. 1958), poetki i literaturoznawczyni z UJ, poza wątkami poezji i literatury polskiej skupiono się na kwestii rozdzielenia Sacrum i Sanctum oraz Numinosoum w literaturze, pani profesor dopytywana przez dra Tytko o definicję i granice (zakres), podawała swoje własne rozumienie poezji religijnej oraz dzieliła się swoim doświadczeniem naukowym. Dała świadectwo jako katoliczka o swoich relacjach z kulturą chrześcijańską. Na wieczorze prof. Zofii Zarębianki był obecny także jej ojciec, prof. UJ dr hab. Leon Zaręba (ur. 1924), filolog, nestor polskich romanistów autor słowników polsko-francuskich.
Ostatni w kwietniu bohater wieczoru w „PSALMIE” – o. dr Kazimierz Wójtowicz (ur. 1945), zmartwychwstaniec, twórca i dyrektor Wydawnictwa „Alleluja” w Krakowie oraz założyciel i redaktor naczelny czasopisma „Via Consecrata” (nie mylić z „Vita Consecrata”), poeta, teolog, który swój doktorat z zakresu teologii (na temat pytań o Boga we współczesnej poezji) napisał w języku niemieckim i obronił w Uniwersytecie Wiedeńskim w Austrii, bo szereg lat był duszpasterzem w tym kraju. Ojciec Kazimierz wprowadził wiele elementów humoru w rozmowie o swojej twórczości i biografii, m.in. żartował, że nie douczył się z zakresu eschatologii o sprawach ostatecznych dlatego, że pewnego razu, kiedy jako młodzieniec położył swój katechizm w zaroślach, aby pomóc swojemu ojcu w pracach polowych na wsi, a po powrocie po książkę stwierdził ze zdziwieniem, że jej ostatnią część (tę traktującą o eschatologii)… zjadła owca (dosłownie). Dlatego, jak mówił, został zmartwychwstańcem, aby te sprawy ostateczne bliżej poznać, a więc niejako nadrobić zaległości w nauce. Ojciec Kazimierz Wójtowicz, CR opowiadał także historię z okresu komunistycznego o jednym swoim wierszu, kiedy to wmówiono cenzurowi, że ten utwór to wiersz z szesnastego wieku i dlatego tylko cenzur puścił go do druku w stanie wojennym. Ojciec Kazimierz mówił ze swadą, swobodnie i z tzw. nerwem, raz po raz żartując, celnymi wypowiedziami wprawiając w zachwyt zgromadzoną publiczność. Znakomite spotkanie trwało ok. 2 godzin. Na wszystkie wieczory autorskie jest oczywiście wstęp wolny. Rozdajemy kulturę gratis, pro publico bono, ad maiorem Dei Gloriam.
W maju z uwagi na okres komunijny i inne okoliczności obiektywne, spotkania w „PSALM-ie” co prawda nie będzie, ale za to zapraszamy kulturalną publiczność dnia 27 maja 2012 r. na godz. 19.00 do Auli bł. Jana Pawła II w parafii MB. Różańcowej w Krakowie- Piaskach Nowych przy Nowosądeckiej 41 na premierę nowego spektaklu teatralnego Diakonii Teatralnej. Tym razem na profesjonalnie przygotowanej scenie będzie to sztuka krakowskiego dramatopisarza Michała Bałuckiego pt. Klub Kawalerów (komedia z 1890 r.) w reżyserii Małgorzaty Buckiej i Barbary Miczyńskiej (bardzo udany duet reżyserski). Na scenie nowopiaszczańskiej to już druga premiera teatralna w tym sezonie teatralnym, po bardzo udanej prezentacji (1 kwietnia w Niedzielę Palmową) sztuki Romana Brandstättera pt. Dzień gniewu (z 1962 r.), dotyczącej dylematów moralnych człowieka w ustroju komunistycznym, w relacjach z UB/SB. Diakonia Teatralna to grupa osób, miłośników sztuki, które od wielu lat z powodzeniem wystawiają (2-3 nowe spektakle rocznie) na wysokim poziomie różne ważne dzieła literatury polskiej lub obcej w bardzo ciekawej aranżacji. Nie sposób wymienić tu wszystkie tytuły, ale przykładowo kilka lat temu Diakonia Teatralna wystawiała z powodzeniem m. in. Dziady Adama Mickiewicza, Moralność Pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej oraz Poskromienie złośnicy Williama Szekspira. Warto odnotować Diakonię Teatralną (cóż za trafna nazwa dla określenia teatru służącego bezinteresownie ludziom, bo teatr to także służba człowiekowi, posługa sztuki!). Diakonia Teatralna przewyższa poziomem moralnym nawet spektakle Teatru Starego w Krałowie. Ten ostatni zszedł, zdaniem krytyków, na psy, wystawiając raz po raz pornografię i strip-tease, zamiast sztuki. Natomiast wstęp na wszystkie piękne spektakle chrześcijańskiej Diakonii Teatralnej jest, oczywiście, wolny, bezpłatny, w przeciwieństwie do wysokopłatnych biletów na antychrześcijańskie, demoralizujące pokazy pornografii i strip-tease’u w Teatrze Starym, nie wiadomo dlaczego zwanym w tym kontekście jeszcze „narodowym” i hojnie dotowanym przez Ministerstwo z pieniędzy podatnika (czyli naszych wspólnych). Chrześcijańska Diakonia Teatralna miłośników sztuki działa całkowicie społecznie, honorowo i wychowawczo, w przeciwieństwie do zawodowej machiny do demoralizacji i deprawacji publiczności, jakim stał się od wielu lat Teatr Stary, który z zimną krwią epatuje młodzież złem, pseudosztuką, wulgaryzmami (koprolalią i kopropraksją). Na tym tle chrześcijańska Diakonia Teatralna jest oazą sztuki, piękna, prawdy i dobra.
W czerwcu w „PSALMIE” będzie gorąco. Trzej twórcy potwierdzili swój udział w kolejnych, niedzielnych wieczorach autorskich w parafii M.B. Różańcowej. Dnia 3 czerwca wystąpi Zofia Zawiszanka, poetka z Węgrzec, „bardzo ciepła” i „kobieca” w swoich wierszach autorka wielu tomików poezji religijnej i patriotycznej.
Dnia 10 czerwca br. o g. 19.00 prawdziwa uczta duchowa – w „PSALMIE” gościć będzie em. prof. UJ dr hab. Bogusław Żurakowski (ur. 1939 w Stanisławowie), poeta, literaturoznawca, krytyk literacki, pedagog, kulturoznawca, przez trzy kadencje wybierany przez twórców demokratycznie prezes Krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1996-2008). Ciekawostką jest to, że „podlegali” mu m. in. jako „zwykli” członkowie – Czesław Miłosz i Wisława Szymborska, nobliści, co oczywiście w jakiś sposób „nobilitowało” krakowskie środowisko SPP. Profesor Żurakowski był przyjacielem i powiernikiem dwóch znanych polskich poetów – Rafała Wojaczka i Edwarda Stachury. Liczne listy Edwarda Stachury do B. Żurakowskiego ukazały się drukiem w osobnej książce listów zebranych, pisanych przez twórcę Całej jaskrawości i Siekierezady. Miłośnicy dobrej literatury będą mieli rzadką okazję zapytać profesora o sprawy pisarskie. Warto zaznaczyć, że profesor od prawie 20 lat jest opiekunem Koła Młodych przy Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich w Krakowie, prowadząc fachowo warsztaty literackie dla młodych adeptów pióra i ma swój udział w pomocy dziesiątkom literatów krakowskich w wejściu w obieg literacki. zapraszamy zatem także wszystkich młodych, początkujących twórców na spotkanie z profesorem Żurakowskim.
24 czerwca br. do „PSALMU” zawita niezwykły gość – prof. Wincenty Kućma (ur. 1935) z ASP, wybitny rzeźbiarz polski, autor rzeźby sakralnej i patriotycznej, m.in. pomnika Powstania Warszawskiego, monumentalnej nastawy ołtarzowej w kościele pw. Najświętszej Rodziny w Krakowie-Nowym Bieżanowie (2008), Ołtarza Trzech Tysiąclecie w Krakowie na Skałce (2008), czy Stacji Drogi Krzyżowej w Pasierbcu. Profesor będzie prezentował slajdy i komentował swoje rzeźby z Pasierbca. W toku wykładu nie zbraknie także odniesień do procesu twórczego, mistrzów sztuki i rzeźby sakralnej. Wykładowi towarzyszyć będzie wystawa fotograficzna (kilkanaście zdjęć wielkoformatowych) autorstwa Piotra Radzickiego, artysty-fotografika, przedstawiająca rzeźby Drogi Krzyżowej z Pasierbca, niezwykłe figury stworzone przez prof. Wincentego Kućmę. Wszystkie spotkania w „PSALMIE” – jak zwykle o 19.00 we wskazane niedziele. Wieczór autorski prof. W. Kućmy, jak informowaliśmy uprzednio, miał się odbyć pierwotnie 27 maja 2012 r., ale ze względu na zmieniony terminarz obowiązków profesora, spotkanie zostało, na prośbę artysty, przeniesione na dzień 24 czerwca br.
Po letniej przerwie wakacyjnej odbędą się kolejne spotkania, które w „PSALMIE” prowadzi dr Marek Mariusz Tytko. Potwierdzili swój udział we wrześniowych spotkaniach już ks. Wacław Buryła, poeta z Dolnego Śląska, autor kilkunastu antologii poezji religijnej, w tym m. in. antologii poezji o ks. Jerzym Popiełuszce, organizator cyklicznych, ogólnopolskich konkursów poetyckich „O Ludzką Twarz Człowieka”. Wieczór ks. W. Buryły będzie miał miejsce w niedzielę, dnia 16 września br. o 19.00.
Tydzień później w „PSALMIE” 23 września także o 19.00 gościć będziemy zespół poezji śpiewanej „Arete” z Poznania oraz jego lidera poetę Jerzego Struka. Zespół potwierdził swój udział w pełnym składzie. Przyjadą ponad czterysta kilometrów specjalnie, aby zagrać w „PSALMIE” i zaprezentować się naszej krakowskiej publiczności, dadzą tylko jeden koncert, pierwszy w Południowej Polsce i Krakowie. Jako grupa muzyczna „Arete” nagrała już kilka udanych płyt. Piosenki zespołu zobaczyć i usłyszeć można na You Tube. Ich spokojna, medytacyjna muzyka wiąże się z poezją. Niewykluczone, że poeta Jerzy Struk z zespołem zaprezentuje się także podczas mszy św. w kościele MB. Różańcowej.
Prezentacja swojej twórczości (1 wiersza) po komunii św. na wieczornej mszy św. niedzielnej (o godz. 18.00) jest przywilejem każdego twórcy „psalmicznego”, który występuje wtedy nie w sali dla 50-60 osób, ale w kościele głównym M.B. Różańcowej, czytając swój wiersz z ambony do zgromadzonych nawet 500-600 osób, jest to okazja do zaprezentowania się szerzej wiernym i zachęta do sztuki.
Wieczory poetyckie są z reguły okraszone muzyką, występują na zmianę albo skrzypaczka Maria Zborowska albo pianista Dariusz Sadzikowski (solo lub w duecie z flecistką Barbarą Kaczmarczyk). Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w „PSALMIE” zaprezentowali się inni muzycy. Wieczory są, o ile możności, filmowane przez dra Zbigniewa Handzela (UJ) bądź przez mgra Andrzeja Szełęgę, artystę-fotografika, twórcę „Czystej Kultury”, a następnie umieszczane na stronie parafialnej na You Tube po pewnym czasie (zasługa informatyka, dra Z. Handzela). „PSALM” przyjął pod dach domu parafialnego ks. Ireneusz Okarmus, poeta, redaktor „Gościa Niedzielnego”. Wszyscy artyści występują honorowo, społecznie, za co bardzo im wszystkim dziękujemy w imieniu własnym oraz publiczności, bo „PSALM” okazał się ‘hitem’ kulturalnym Krakowa. Zapraszamy do „PSALMU” zwłaszcza tych, którzy jeszcze nie posmakowali na ucztach duchowych czystej i wysokiej kultury. Dojazd tramwajami 6, 50, autobusami 164, 174, 204, 244, przystanek Piaski Nowe.
Dr Marek Mariusz Tytko (UJ), Kierownik artystyczny „PSALMU”, kontakt: marek.mariusz.tytko@uj.edu.pl