W 1980 roku w Polsce powstała pierwsza niezależna organizacja studencka w bloku wschodnim – Niezależne Zrzeszenie Studentów. Starania o rejestrację NZS były jednak skutecznie zwalczane przez władze PRL, w efekcie czego 13 listopada 1980 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie odrzucił wniosek rejestracyjny.
Po fiasku rozmów negocjacyjnych z władzami 21 stycznia 1981 roku w Łodzi rozpoczął się najdłuższy strajk studencki w Europie. Oprócz rejestracji NZS 10 000 studentów żądało m.in. zniesienia przymusu nauczania języka rosyjskiego i przedmiotów indoktrynacyjnych, zniesienia cenzury w wydawnictwach naukowych, prawa do swobodnego wyjazdu za granicę, uwolnienia więźniów politycznych oraz ukarania winnych stłumienia protestów robotniczych w grudniu 1970 roku. Trwający 29 dni strajk okupacyjny oraz wsparcie udzielone przez organizacje NZS z całej Polski wymusiły na władzach rejestrację NZS i deklarację realizacji pozostałych żądań. 17 lutego 1981 roku władze PRL zarejestrowały pierwszą niezależną organizację w krajach bloku komunistycznego. Porozumienie z 18 lutego 1981 roku jest tym dla środowiska akademickiego, czym podpisanie porozumień w Gdańsku, Jastrzębiu i Szczecinie dla robotników i całego społeczeństwa.
Organizacja jest żywą historią, której karty zapisywane są przez kolejne pokolenia nieprzerwanie od czterech dekad. Jest symbolem walki o wolność – o wartość ponadczasową i niezbywalną.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża uznanie twórcom i członkom Niezależnego Zrzeszenia Studentów w 40. rocznicę zarejestrowania organizacji.
Mirosław Boruta Krakowski
20 stycznia 2021 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przypomniał o czterdziestej rocznicy najdłuższego strajku studenckiego w Europie. Dni i noce spędzone w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego nigdy nie będą zapomniane lub uznane za stracone. To był nasz wysiłek i nasz wkład w walkę o wolną Polskę...
Kilka miesięcy wcześniej, ci z nas, którzy mieszkali w Krakowie bądź już przyjechali, by rozpocząć kolejny rok akademicki, wypełnili tłumnie plac przed Collegium Broscianum (ul. Grodzka 52), gdzie studiowali m.in. przyszli filozofowie i socjologowie, by uczestniczyć w spotkaniu założycielskim Wolnego Zrzeszenia Studentów (zdjęcie powyżej za: nzs1980.pl), które stało się wówczas Niezależnym (podobnie jak NSZZ "Solidarność) Zrzeszeniem Studentów. Aktywności, zapału i pracy nie brakowało. Na parapetach instytutowych okien przepisywaliśmy Statut i Deklarację Ideową, m.in. piszący te słowa (socjolog) i Dobrosław Rodziewicz (filozof)...