Przeskocz do treści

radoslawjanicaRadosław Janica

W gmachu budynku Uniwersytetu Papieskiego przy ul. Kanoniczej 9 jest jeszcze dostępna dla zwiedzających wystawa naukowa pt. „Między zagładą a przetrwaniem”. Ekspozycja archiwalnych zdjęć kościołów z Kresów została otwarta początkiem grudnia 2013 roku. Historyczna ekspozycja prezentuje stan polskich zabytków architektury sakralnej archidiecezji lwowskiej i diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego na Kresach Południowo- Wschodnich w ZSRR po roku 1945.

kosciolykresoweGaleria ponad 100 archiwalnych zdjęć świątyń katolickich na Kresach zamieszczona na 15 planszach powstała ze zdjęć wykonanych po wojnie do roku 1990. Wystawiona w budynku Uniwersytetu Jana Pawła II jest znakiem i dowodem na bolesny stan zabytków kultury polskiej na dawnych Ziemiach II Rzeczypospolitej.

Goście odwiedzający ekspozycję będą mogli zobaczyć m.in. Kościół Bożego Ciała i Kościół św. Elżbiety (obecnie zamienione na cerkwie grekokatolickie), klasztor dominikanów (funkcjonuje m.in. jako muzeum religii) i kościół jezuitów (po 1945 r. zamieniony m.in. na składowisko i magazyn papieru, a obecnie będący świątynią grekokatolicką).

kosciolykresowe2Zdjęcia wystawy "Między zagładą a przetrwaniem" są papierem lakmusowym aktualnego i przygnębiającego stanu rzeczy, który woła do ludzkich sumień. Twórcy wystawy mają nadzieję, że być może wzbudzi ona większą empatię i zainteresowanie sprawą niszczejących polskich zabytków w archidiecezji lwowskiej.

W 1939 roku do Kościoła rzymskokatolickiego na tych terenach należało blisko milion sto tysięcy wiernych. W dwudziestu ośmiu dekanatach i 416 parafiach służyło 805 kapłanów. Spośród 74 parafii diecezji przemyskiej znajdujących się po 1945 roku na obszarze Ukrainy Zachodniej, przez cały okres sowiecki do 1991 r. przetrwało zaledwie cztery. Były to: Dobromil, Mościska, Nowe Miasto, Sambor. Z kolei liczba przeszło 400 parafii archidiecezji lwowskiej funkcjonujących do 1939 r., spadła w okresie władzy sowieckiej do siedmiu: Lwów- Bazylika Metropolitalna , Lwów- parafia p.w. św. Antoniego, Hałuszczyńce, Borszczów, Stryj, Szczerzec i Złoczów (1984 r.)

kosciolykresowe3Kuratorami i mecenasami wystawy są ks. prof. dr hab. Józef Wołczański oraz doktorant Radosław Janica. Jak mówią twórcy, ­- Motywacją powstania tej historycznej wystawy była chęć pokazania w przystępny sposób, a takim są dzisiaj zdjęcia, przykrego widoku agonalnego stanu większości łacińskich świątyń na Kresach Południowo-Wschodnich. Chcieliśmy przypomnieć tak ważne polskie dziedzictwo sakralne za wschodnią granicą polski, a o którym co roku wiemy przecież mniej. Niestety mniej, ponieważ czas nieubłagalnie niszczy ostatki tego co „boże i polskie”, czyli tego co było dewastowane i zrównywane z ziemią w erze świadomego niszczenia świątyń w okresie Socjalistycznego Związku Radzieckiego. Tragicznym w skutkach dla zabytków kultury łacińskiej było działanie ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego podczas II wojny światowej. Jedynie niewielką część cennych przedmiotów należących do Kościoła katolickiego udało się wywieźć osobom świeckim i duchownym do Polski w jej obecnych granicach. Mamy nadzieję, że w większości młodzi, bo głównie do nich skierowana jest wystawa, zobaczą ten przykry stan rzeczy i nie zapomną o tych pięknych i cennych zabytkach na dawnych polskich ziemiach. Wystawa apeluje o empatię i wzywa do pamięci oraz zainteresowania się tematem dla potomnych- wyjaśnili kuratorzy wystawy.

kosciolykresowe4Trzeba ratować to co jeszcze jest do ocalenia, być może w przyszłości uda się wspólnymi siłami przywrócić tym zabytkom choć w części dawną ich świetność i należny im szacunek. Jeśli my teraz zapomnimy o polskim dziedzictwie na wschodzie przedwojennej Polski, to co i o czym pamiętać będą następne pokolenia? Ta wystawa to wyraz troski i obowiązku ale i zobowiązanie dla następnej generacji- dodają autorzy.   

Twórcy wystawy dodatkowo przypomnieli, że - Budowle sakralne, nieraz o wielkich walorach architektonicznych, zamieniano w m.in. w sklepy, magazyny, sale koncertowe itp. Zarządy kołchozów adaptowały je także na spichlerze, magazyny płodów rolnych, młyny, składy narzędzi rolniczych. To wyjaśnia dlaczego chcemy zwrócić uwagę na poważny problem już nie tylko letargu, co agonii rzymskokatolickich zabytków na Kresach, które w czasie II wojny światowej i potem, aż do rozpadu ZSRR, były okradane i niszczone – uzasadnili ks. prof. J. Wołczański i doktorant R. Janica.

kosciolykresowe5Niektóre z ocalałych świątyń zostały odzyskane przez wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego w dobie rozpadu Związku Sowieckiego. Zdecydowana większość jednak przejęła na własne cele Cerkiew greckokatolicka, jak i kościoły protestanckie jednak w mniejszym stopniu. Inne zaś niestety ulegają procesowi dalszej destrukcji i dewastacji .

Wystawa potrwa do końca marca 2014 roku. Później będzie wystawiona w innych krakowskich miejscach kultury, a następnie wyruszy w tournée na Dolny Śląsk.

Wystawę można zobaczyć w budynku Uniwersytetu Papieskiego im. Jana Pawła II przy u. Kanoniczej 9 od poniedziałku do piątku w godzinach 08:00-18:00. Wystawa jest ulokowana nad schodami w drodze z parteru na drugie piętro.

Zapraszam Państwa także do obejrzenia kompletu zdjęć:
https://picasaweb.google.com/103511753291993799832/18Marca2014